Năm thứ hai đại học tôi theo anh bạn đồng hương hàng tỉnh về nhà anh ấy chơi. Đó là một làng quê trù phú và lắm người đỗ đạt vang danh khoa bảng. Làng anh thơ lắm, có cổng cổ, ao sen, giếng đình và đặc biệt là cái Nghè rất đẹp, nghe đâu thờ ông trạng Xiển hay trạng Quỳnh. Tôi không hiểu Nghè là gì nhưng anh bạn giảng có tên thế bởi bọn trạng Xiển hay Quỳnh kia đỗ đạt đến hạng tiến sĩ. Đó là học vị cao quý của triều đình, còn dân gian mách qué nôm na pha ra là Nghè như trong cái câu " chưa đỗ ông Nghè đã đe hàng tổng". Là anh bạn tôi luận thế. Tôi biết thế. Thờ ai tôi cũng chả quan tâm. Tôi thích cái Nghè đó bởi lắm chim chích làm tổ, nhiều đống rơm to ở lối vào và hương hoa na thơm diệu vợi nở trắng vườn trước sân sau. Chả bù cho cái làng tôi, chả có cái đếch gì nên hồn ngoài phân bò và cứt chó. Chán vãi ra...
Đang là kỳ nghỉ nên tôi và anh bạn thư thả lắm. Sáng dậy khí muộn, sau chập ngáp dưỡng sinh là lục tục rang cơm nguội với mắm moi ăn cùng cà muối xổi rồi khề khà trà thuốc, chán đi lại nằm, rồi lại tha thẩn ra Nghè chơi quên cả ăn trưa. Giữa bốn bề xào xạc lúa chiêm, nằm nghe tiếng chích chích của lũ chim và thi thoảng lịch phịch cánh hoa na rơi vội thì quả là một niềm hạnh ngộ nhố nhăng. Ấy rồi cũng chán bởi ở cái tuổi đôi mươi người ta thích cái khác cơ, chứ đếch phải lối ngọt ngào thẩm du lẩm cẩm thế. Tôi đánh tiếng với anh bạn là đi tán gái làng dăm hôm rồi ít bữa nữa tôi sẽ ngược đường mà về với mẹ. Anh bạn tôi vốn dòng gia giáo ngáo mắt nhìn tôi bồi ngay một câu cực kỳ mất dạy "đừng để em nào nạo thai đấy nhé". Mẹ cái loại, nhẽ sự gia giáo đến đời anh là tiệt nọc chăng hehe?
Đêm ấy giăng sáng lắm, bọn tôi khua dép trên đường làng thơm mùi rơm mới và cả ẩm mốc rêu phong. Dọc đường đi anh giới thiệu sơ bộ cho tôi về "đối tượng cần nghiên cứu". Đó là một cô nàng có tên là Lý, tuổi mới qua rằm hai năm, đẹp nhất tổng. Bố mẹ nàng đều theo nghiệp giáo chức, duy nhất nàng là con. Theo anh thì đây là một ca rất khoai, chim chuột không phải dễ. Ngay cả cái việc đến chơi cũng rất khó khăn mà ngoại trừ anh ra thì không ai cả. Tôi nghe mà chân xoắn quẩy lấy nhau, rúm áo giục anh quay về. Anh bảo đến thăm em nó một chốc, xem học hành thi cử ra sao và tôi có thể đứng ngoài đợi.
Chó sủa vang, mõm sục hẳn vào cái cổng tre đan rất khéo. Tôi nghiệm ra rằng nhà có con gái đẹp và lại neo người thì chó bao giờ cũng tợn hơn nhà khác. Tôi sợ quá nép sang một bên tường. Bạn tôi xùy xùy như cắn thi với nó rồi gọi vống tên cô nàng và không quên dặn tôi đứng đợi. Tôi định nói muốn vào cùng bởi đứng đợi ở cái không gian xa lạ lại bàng bạc ánh giăng thêm cả lũ chó thì khó quá. Nhưng không hiểu sao miệng cứ cứng lại và chân cứ như chôn. Khi có tiếng chân người ra mở cổng và anh bạn tôi mất hút bên trong thì tôi biết là đã quá nhọ.
Tôi cứ men tường gạch nhà nàng mà đi đi lại lại. Chống sốt ruột và buồn chân thôi. Ai đó tưởng là thi nhân dạo giăng bên nhà người đẹp mà làm tình thơ thì vớ bở lắm. Nhưng quả thật là tôi muốn độn thổ hơn. Mẹ lũ chó, nhẽ hít thấy hơi người lạ nên cấm có buông tha. Chúng sủa tợn hơn, cào chân vào vách tre rồi chồm lên ăng ẳng. Mẹ kiếp, đúng là chó sủa giăng có khác.
Tôi toan chạy ra xa nhưng một giọng thanh thanh gọi giật " ai đấy?". Lấp ló dưới giăng ngà là một khuôn giăng đầy đặn mà tôi đoán là cô nàng. Rồi tiếng anh bạn tôi lép bép theo sau. Tôi vào nhà cô nàng theo lối ấy. Mẹ lũ chó, xin trân trọng cảm ơn hehehe...
Cả buổi tôi tịnh chả nói gì mà lặng ngắm không gian và cảnh vật nhà nàng. Tôi có cái cố tật đó, cứ nhìn sự vật rồi mới đoán định con người. Quả anh bạn tôi nói không ngoa, thuần một lối giản dị nhưng cũng đầy vẻ hàn lâm rau muống. Nào sập ngụ tủ chè giường giẻ quạt trường kỷ mo nang, nào chum cà vại nước hàng cau hoa dâm bụt. Có cả chõng tre kê hè, trên là điếu bát trà xanh điểm mấy thanh chè lam tăng vị. Cũng lối quê cả đấy nhưng nhà tôi không có cửa đọ so dù bố mẹ cũng là giáo chức. Thì tại cái làng tôi nó thế, tuyền hạng phu phen mấy nức nở làm phò.
Tôi chỉ cắt đi dòng lơ đãng khi anh bạn có một màn giới thiệu khá công phu, tất nhiên là về tôi. Đáp lại sự hân hạnh đó tôi lại đi hỏi một câu cực kỳ trì độn là " bố mẹ em đâu?". Nàng chỉ tay, rằng " dưới nhà ngang anh ạ". À hóa ra thế, nhà có con gái nhớn tiếp bạn giai thì phụ huynh dạt nhà ngang hết cả. Cái nết này tôi rất ưng, chỉ băn khoăn là họ đang vểnh tai nghe hay dáo dác chửi thầm.
Tôi mặc mẹ cho anh bạn ton hót. Cái giọng đàn anh học hành đi trước tôi lạ đéo gì, tuyền những khuyên can ban ơn vô bổ. Tôi kín đáo ngắm nàng dưới giăng vàng. Giăng hôm nay đẹp, tự trên giời tõm rơi xuống đất. Nhưng giăng dưới đất của tôi ma mị hơn nhiều, hắt diệu vợi từ khuôn ngọc đến núi đồi và những lườn cong cổ cánh. Tôi thích mê đi...
Bọn tôi giở về khi giăng trên giời xấu hổ trốn vào mây đen gọi sấm chớp. Mưa nhớn lắm. Anh bạn tôi đùng đoàng thuyết thêm về nàng và gia cảnh. Hóa ra cũng là dòng dõi của ông Cống ông Nghè thời vang bóng nhưng vào cái kỷ quốc dân cộng hòa thì lại teo đi. Tôi thì không ngớt mồm khen dáng ngọc và thầm ước ao được làm rể quê anh. Ở cái tuổi hai mươi thì quả thật nhiều yêu dấu và bề bộn sự giao cấu hoang tâm.
Hôm tôi ngược đường về với mẹ nhà anh bạn nấu cỗ khí to. Rõ ràng là họ rất trọng đãi người học hành chứ không có thói dí bòi như phường mất nết. Lần đầu tiên tôi được ăn cỗ bằng mâm gỗ có trổ phượng khảm chim. Anh bạn tôi phán đây mà mâm đẽo ra từ gỗ quý thuộc hạng gia truyền mấy đời nhà anh, chỉ dụng khi có việc trọng hay thịnh tình biệt đãi. Tôi nghe mà hân hoan lắm bởi ngày thường nhà anh tuyền sắp cơm trong mẹt. Vui sướng hơn là lại có tý cay, thứ diệu làng Trạng nồng nàn đựng trong cái cút mẻ miệng, mỗi lần chiêu là phải rót ra chén tống rồi mới đong ra cái li hạt mít mini. Thật là thanh tao và phải đạo.
Cỗ bàn vãn. Tôi dậm dịch xỉa răng và òng ọc xúc miệng trà xanh để nói lời tạm biệt thì cô nàng tằng tặc xe đạp đến. Tự nhiên lắm, cô lao ra giếng vén quần ngồi rửa bát với mẹ anh bạn tôi, cứ y như là con cái trong nhà. Tôi định mon men ra gợi chuyện hoặc chí ít là vắt vẻo thành giếng mà ngắm cái khuôn giăng cho lần sau cuối nhưng trong cơn bối rối tôi chả nghĩ ra được cái cơn cớ gì hữu duyên nên lại găm đít ngồi xỉa răng và trà vã. Mãi khi nàng xong việc đứng ngoài bậu cửa và anh bạn tôi lục hòm lôi ra mấy quyển bộ đề ôn thi gửi trao thì tôi biết là không còn dịp. Nàng vút đi trong tiếng tằng tặc xích líp trơn tru nhưng vẫn kịp để lại mắt tôi cặp bắp chân trắng ngần mà do vội vàng nàng kéo lên mà không kịp vén xuống. Nàng đi rồi thì tôi cũng về với mẹ tôi thôi.
Tôi với anh bạn ngày một thân thiết hơn, ngoài cái nghĩa đồng hương ra thì còn là cái tình với cô nàng hàng xóm. Nhiều bận tôi gạ gẫm anh xin tí địa chỉ để túc tắc biên thư nhưng anh gạt đi, bẩu để cho em ý học, thi thố đến nơi rồi. Nhưng anh lại chiếu cố tôi bằng cách trong mỗi cánh thư anh gởi cho nàng đều nhắc tên và điều chuyển lời thăm hỏi của tôi. Thư nàng gửi cho anh cũng thế, bao giờ dòng cuối cũng có cái câu "à cho em gửi lời hỏi thăm anh Phẹt".
Năm sau nàng báo tin đỗ đại học sư phạm, nối nghiệp giáo của song thân. Tôi mừng lắm bởi cứ nghĩ đến cái cơ hội sẽ được gần nàng hơn. Anh bạn tôi thì luôn trong trạng thái " như có bác Hồ trong ngày vui đại thắng". Rồi anh quyết định về quê dự cái lễ ăn mừng và cũng có thể là đưa nàng ra nhập học. Anh không rủ tôi mà tôi xin đi cùng. Tôi bảo tôi nhớ nhà anh, nhớ cái Nghè đầy chim làm tổ, nhớ mùi rơm, hương na..., nói chung là tôi nhớ cả. Nhưng điều cốt yếu là tôi nhớ đôi bắp chân trần trong cái mong manh sương khói đầu đời.
Chúng tôi về thời gian y kỳ nghỉ năm ngoái và lại đúng mùa giăng. Anh bạn vứt tôi ở nhà mà đi bươn bả. Tôi hiểu là anh sang nhà cô nàng, tặng hoa, huấn thị hay hộ hành việc gì đó. Tôi lại tha thẩn ra Nghè chơi và thấm thía cái câu triết học hại óc " không ai tắm hai lần trên cùng một giòng sông". Tôi chán lắm và chỉ mong nhanh đến hôm ăn cỗ để theo chân anh bạn sang nhà nàng. Tôi cũng cắn răng mua tặng nàng một vật thể xinh xinh, nói ra sợ người ta khinh nhưng đích thị đó là hộp dầu gội đầu hương bồ kết.
Hóa ra chả cỗ bàn gì ráo. Nhà nàng chỉ biện nước trà xanh, bánh chè lam, giầu cau và thuốc lào sợi mịn. Bạn bè nàng rồi anh em làng xóm đến ngồi chán thì về, một sự chia vui đầy hân hoan cam chịu. Ấy thế mà cũng lê thê từ chập tối cho đến khi giăng treo ngọn cau. Giăng vẫn đẹp nhưng tôi thì chán hẳn, cơ mà chả biết làm gì vui ngoài cái việc bấc mặt lên giời rồi thi thoảng lén lút nhìn nàng như phải tội.
Tôi trốn ra Nghè chơi sau khi tùn cái hộp dầu gội đầu hương bồ kết cho anh bạn. Lòng tôi tự nhủ nằm ngắm giăng một tý với bọn Trạng xỏ xiên nhẽ thú vật hơn. Cảnh sắc không gian im phăng phắc, đến độ tôi nghe được tiếng năm nay na mất mùa, quả thối cuống rơi lộp bộp như âm hưởng trống điếm canh đê chạy lụt mạn trên. Mùi lúa chiêm không còn thơm nữa bởi lũ rô đồng tòm tọp đớp phấn lẫn giăng thanh. Tôi nằm tênh hênh trên cái chõng của cụ từ nhẽ đêm nay hoang đàng về với vợ. Tôi ngắm giăng suông cùng cóc nhái với côn trùng trong cái khí độ ậm ạch của lòng mề thiếu đớp. Ấy thế mà mồm lại veo véo đọc thơ, rằng thì bóng nguyệt trần truồng tắm, lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe. Của ông chết dẫm nào tôi không nhớ dù đã cố hình dung ra cái he hách cửa mình.
Ấy rồi tôi thiếp đi. Giăng tan ra như trẻ thơ ợ sữa. ( từ từ hóng nha...)