Năm thứ hai đại học tôi theo anh bạn đồng hương hàng tỉnh về quê chơi. Đó là một rẻo đất hẹp nhưng trù phú và lắm người đỗ đạt vang danh khoa bảng. Làng anh thơ lắm, có cổng tam quan, ao sen, giếng đình và đặc biệt là cái Nghè rất đẹp, nghe đâu thờ ông trạng Xiển hay trạng Quỳnh. Tôi không hiểu Nghè là gì nhưng anh bạn giảng có tên thế bởi bọn trạng Xiển hay Quỳnh kia đỗ đạt đến hạng tiến sĩ. Đó là học vị cao quý của triều đình nhưng dân gian mách qué nôm na pha phách ra là Nghè như trong cái câu " chưa đỗ ông Nghè đã đe hàng tổng". Là anh bạn tôi luận thế. Tôi biết thế. Thờ ai tôi cũng chả mấy quan tâm. Tôi thích cái Nghè đó bởi có nhiều chim làm tổ và hương hoa na thơm diệu vợi nở trắng vườn. Chả bù cho cái làng tôi, chả có cái đếch gì nên hồn ngoài phân bò và cứt chó.
Đang là kỳ nghỉ nên tôi và anh bạn thư thả lắm. Sáng dậy khí muộn, sau chập ngáp dưỡng sinh là lục tục rang cơm nguội ăn với cà muối xổi rồi khề khà trà thuốc, chán đi lại nằm, rồi lại tha thẩn ra Nghè chơi quên cả ăn trưa. Giữa bốn bề xào xạc lúa chiêm, nằm nghe tiếng chích chích của lũ chim và thi thoảng lịch phịch cánh hoa na rơi vội thì quả là một niềm hạnh ngộ hanh hao. Ấy rồi cũng chán bởi ở cái tuổi đôi mươi người ta thích cái khác cơ, chứ đếch phải lối ngọt ngào thẩm du lẩm cẩm thế. Tôi đánh tiếng với anh bạn là đi tán gái làng dăm hôm rồi ít bữa nữa tôi sẽ ngược đường mà về với mẹ. Anh bạn tôi vốn dòng gia giáo ngáo mắt nhìn tôi bồi ngay một câu cực kỳ mất dạy"đừng để em nào nạo thai đấy nhé". Mẹ cái loại, nhẽ sự gia giáo đến đời anh là tiệt nọc?
Đêm ấy giăng sáng lắm, bọn tôi khua dép trên đường làng thơm mùi rơm mới và cả những ẩm mốc rêu phong. Dọc đường đi anh giới thiệu sơ bộ cho tôi về "đối tượng cần nghiên cứu". Đó là một cô nàng có tên là Lý, tuổi mới qua rằm hai năm, đẹp nhất tổng. Bố mẹ nàng đều theo nghiệp giáo chức, duy nhất nàng là con. Theo anh thì đây là một ca rất khoai, chim chuột không phải dễ. Ngay cả cái việc đến chơi cũng rất khó khăn mà ngoại trừ anh ra thì không ai cả. Tôi nghe mà chân xoắn như quẩy nóng, dúm áo giục anh quay về. Anh bảo đến thăm em nó một chốc, xem học hành thi cử ra sao và tôi có thể đứng ngoài đợi.
Chó sủa vang, mõm sục hẳn vào cái cổng tre đan rất khéo. Tôi nghiệm ra rằng nhà có con gái đẹp và lại neo người thì chó bao giờ cũng tợn hơn nhà khác. Tôi sợ quá nép sang một bên tường. Bạn tôi xùy xùy như cắn thi với nó rồi gọi vống tên cô nàng và không quên dặn tôi đứng đợi. Tôi định nói muốn vào cùng bởi đứng đợi ở cái không gian xa lạ lại bàng bạc ánh giăng và thêm cả lũ chó thì khó quá. Nhưng không hiểu sao miệng cứ cứng lại và chân cứ như chôn. Khi có tiếng chân người ra mở cổng và anh bạn tôi mất hút bên trong thì tôi biết là đã quá nhọ.
Tôi cứ men tường gạch nhà nàng mà đi đi lại lại. Chống sốt ruột và buồn chân thôi. Ai đó tưởng là thi nhân dạo giăng bên nhà người đẹp mà làm tình thơ thì vớ bở lắm. Nhưng quả thật là tôi muốn độn thổ hơn. Mẹ lũ chó, nhẽ hít thấy hơi người lạ nên cấm có buông tha. Chúng sủa tợn hơn, cào chân vào vách tre rồi chồm lên ăng ẳng. Mẹ kiếp, đúng là chó sủa giăng có khác.
Tôi toan chạy ra xa nhưng một giọng thanh thanh gọi giật " ai đấy?". Lấp ló dưới giăng ngà là một khuôn Hằng đầy đặn mà tôi đoán chính là cô nàng. Rồi tiếng anh bạn tôi lép bép phía sau. Tôi vào nhà cô nàng theo lối ấy. Mẹ lũ chó, xin trân trọng cảm ơn.
Cả buổi tôi tịnh chả nói gì mà lặng ngắm không gian và cảnh vật nhà nàng. Tôi có cái cố tật đó, cứ nhìn sự vật rồi mới đoán định con người. Quả anh bạn tôi nói không ngoa, thuần một lối giản dị nhưng cũng đầy vẻ hàn lâm nền nếp. Nào sập ngụ - tủ chè - giường giẻ quạt - trường kỷ - mo nang, nào chum cà - vại nước - hàng cau - hoa dâm bụt. Có cả chõng tre kê hè, trên là điếu bát, trà xanh điểm mấy thanh chè lam tăng vị. Cũng lối quê cả đấy nhưng nhà tôi không có cửa đọ so dù bố mẹ cũng là giáo chức. Thì tại cái làng tôi nó thế, tuyền hạng phu phen mấy nức nở bớp phò.
Tôi chỉ cắt đi dòng lơ đãng khi anh bạn có một màn giới thiệu khá công phu, tất nhiên là về tôi. Đáp lại sự hân hạnh đó tôi lại đi hỏi một câu cực kỳ trì độn là " bố mẹ em đâu?". Nàng chỉ tay, rằng " dưới nhà ngang anh ạ". À hóa ra thế, nhà có con gái nhớn khi tiếp bạn giai thì phụ huynh dạt nhà ngang hết cả. Cái nết này tôi rất ưng, chỉ băn khoăn là họ đang vểnh tai nghe hay dáo dác chửi thầm.
Tôi mặc kệ anh bạn ton hót. Cái giọng đàn anh học hành đi trước tôi lạ đếch gì, tinh những khuyên can và ban ơn vô lối. Tôi kín đáo ngắm nàng dưới giăng vàng. Giăng trên giời đẹp lắm nhưng khuôn Hằng dưới đất của tôi ma mị hơn nhiều, lóng lánh diệu vợi từ khuôn ngọc đến núi đồi và những lườn cong cổ cánh. Tôi thích mê đi.
Bọn tôi giở về khi giăng trên giời xấu hổ trốn vào mây đen gọi sấm chớp. Mưa nhớn lắm. Anh bạn tôi đùng đoàng thuyết thêm về nàng và gia cảnh. Hóa ra cũng là dòng dõi của ông Cống ông Nghè thời vang bóng nhưng vào cái kỷ quốc dân cộng hòa thì lại teo đi. Tôi thì không ngớt mồm khen dáng ngọc và thầm ước ao được làm rể quê anh. Ở cái tuổi hai mươi thì quả thật nhiều yêu dấu và bề bộn sự giao cấu hoang mang.
Tôi với anh bạn ngày một thân thiết hơn, ngoài cái nghĩa đồng hương ra thì còn là cái tình với cô nàng hàng xóm. Nhiều bận tôi gạ gẫm anh xin tí địa chỉ để túc tắc biên thư nhưng anh gạt đi, bẩu để cho em ý học, thi thố đến nơi rồi. Nhưng anh lại chiếu cố tôi bằng cách trong mỗi cánh thư anh gởi cho nàng đều nhắc tên và điều chuyển lời thăm hỏi của tôi.
Nàng báo tin đỗ đại học sư phạm, nối nghiệp giáo của song thân. Tôi mừng lắm bởi cứ nghĩ đến cái cơ hội sẽ được gần nàng hơn. Anh bạn tôi thì luôn trong trạng thái " như có bác Hồ trong ngày vui đại thắng". Rồi anh quyết định về quê dự cái lễ ăn mừng và đưa nàng ra nhập học. Anh không rủ tôi mà tôi xin đi cùng. Tôi bảo tôi nhớ nhà anh, nhớ cái Nghè đầy chim làm tổ, nhớ mùi rơm, hương na..., nói chung là tôi nhớ cả. Nhưng điều cốt yếu là tôi nhớ cái khuôn giăng vằng vặc kia trong nỗi mong manh sương khói đầu đời.
Chẳng cỗ bàn gì ráo. Nhà nàng chỉ biện nước trà xanh, bánh chè lam, giầu cau và thuốc lào sợi mịn. Bạn bè nàng rồi anh em làng xóm đến ngồi chán thì về, một sự chia vui đầy hân hoan cam chịu. Ấy thế mà cũng lê thê từ chập tối cho đến khi giăng treo ngọn cau. Giăng vẫn đẹp nhưng tôi thì chán lắm, chả biết làm gì cho vui ngoài cái việc bấc mặt lên giời rồi thi thoảng lén lút nhìn nàng như phải tội.
Tôi trốn ra Nghè chơi sau khi đùn cái hộp vật phẩm xinh xinh cho anh bạn. Lòng tôi tự nhủ, rằng ngắm giăng với bọn Trạng xỏ xiên nhẽ thú vật hơn. Tôi nằm tênh hênh trên cái chõng của cụ từ nhẽ đêm nay hoang đàng mà về nhà với vợ. Tôi ngắm giăng suông trong cái khí độ ậm ạch của lòng mề thiếu chén. Ấy thế mà mồm lại veo véo đọc thơ, rằng thì bóng nguyệt trần truồng tắm, lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe. Thơ của ông chết dẫm nào đó chứ không phải thơ tôi.
Ấy rồi tôi thiếp đi. Giăng tan ra như trẻ thơ ợ sữa. Trong mơ tôi thấy mình được chị Hằng bẹo má mới cả thơm môi. Tôi đang trôi với bồng bềnh thì bỗng nhiên choàng tỉnh bởi có bóng ai đó lướt qua. Thì ra là anh bạn tôi cùng với cô nàng, tay họ đan trong nhau đi vào phía trong gian thờ tự. Tôi hiểu là họ xin xỏ gì đó nết na lắm.
Anh bạn tôi và cô nàng thành vợ chồng sau năm bảy mùa giăng. Chúng tôi vẫn thân nhau như vưỡn. Chỉ có điều khuôn giăng tôi hằng mộng mị đã tan đi ít nhiều và nát vụn khi nàng vạch vú cho con bú trước mặt tôi.
Giăng vỡ và mộng cái thằng tôi nát bấy!
Đang là kỳ nghỉ nên tôi và anh bạn thư thả lắm. Sáng dậy khí muộn, sau chập ngáp dưỡng sinh là lục tục rang cơm nguội ăn với cà muối xổi rồi khề khà trà thuốc, chán đi lại nằm, rồi lại tha thẩn ra Nghè chơi quên cả ăn trưa. Giữa bốn bề xào xạc lúa chiêm, nằm nghe tiếng chích chích của lũ chim và thi thoảng lịch phịch cánh hoa na rơi vội thì quả là một niềm hạnh ngộ hanh hao. Ấy rồi cũng chán bởi ở cái tuổi đôi mươi người ta thích cái khác cơ, chứ đếch phải lối ngọt ngào thẩm du lẩm cẩm thế. Tôi đánh tiếng với anh bạn là đi tán gái làng dăm hôm rồi ít bữa nữa tôi sẽ ngược đường mà về với mẹ. Anh bạn tôi vốn dòng gia giáo ngáo mắt nhìn tôi bồi ngay một câu cực kỳ mất dạy"đừng để em nào nạo thai đấy nhé". Mẹ cái loại, nhẽ sự gia giáo đến đời anh là tiệt nọc?
Đêm ấy giăng sáng lắm, bọn tôi khua dép trên đường làng thơm mùi rơm mới và cả những ẩm mốc rêu phong. Dọc đường đi anh giới thiệu sơ bộ cho tôi về "đối tượng cần nghiên cứu". Đó là một cô nàng có tên là Lý, tuổi mới qua rằm hai năm, đẹp nhất tổng. Bố mẹ nàng đều theo nghiệp giáo chức, duy nhất nàng là con. Theo anh thì đây là một ca rất khoai, chim chuột không phải dễ. Ngay cả cái việc đến chơi cũng rất khó khăn mà ngoại trừ anh ra thì không ai cả. Tôi nghe mà chân xoắn như quẩy nóng, dúm áo giục anh quay về. Anh bảo đến thăm em nó một chốc, xem học hành thi cử ra sao và tôi có thể đứng ngoài đợi.
Chó sủa vang, mõm sục hẳn vào cái cổng tre đan rất khéo. Tôi nghiệm ra rằng nhà có con gái đẹp và lại neo người thì chó bao giờ cũng tợn hơn nhà khác. Tôi sợ quá nép sang một bên tường. Bạn tôi xùy xùy như cắn thi với nó rồi gọi vống tên cô nàng và không quên dặn tôi đứng đợi. Tôi định nói muốn vào cùng bởi đứng đợi ở cái không gian xa lạ lại bàng bạc ánh giăng và thêm cả lũ chó thì khó quá. Nhưng không hiểu sao miệng cứ cứng lại và chân cứ như chôn. Khi có tiếng chân người ra mở cổng và anh bạn tôi mất hút bên trong thì tôi biết là đã quá nhọ.
Tôi cứ men tường gạch nhà nàng mà đi đi lại lại. Chống sốt ruột và buồn chân thôi. Ai đó tưởng là thi nhân dạo giăng bên nhà người đẹp mà làm tình thơ thì vớ bở lắm. Nhưng quả thật là tôi muốn độn thổ hơn. Mẹ lũ chó, nhẽ hít thấy hơi người lạ nên cấm có buông tha. Chúng sủa tợn hơn, cào chân vào vách tre rồi chồm lên ăng ẳng. Mẹ kiếp, đúng là chó sủa giăng có khác.
Tôi toan chạy ra xa nhưng một giọng thanh thanh gọi giật " ai đấy?". Lấp ló dưới giăng ngà là một khuôn Hằng đầy đặn mà tôi đoán chính là cô nàng. Rồi tiếng anh bạn tôi lép bép phía sau. Tôi vào nhà cô nàng theo lối ấy. Mẹ lũ chó, xin trân trọng cảm ơn.
Cả buổi tôi tịnh chả nói gì mà lặng ngắm không gian và cảnh vật nhà nàng. Tôi có cái cố tật đó, cứ nhìn sự vật rồi mới đoán định con người. Quả anh bạn tôi nói không ngoa, thuần một lối giản dị nhưng cũng đầy vẻ hàn lâm nền nếp. Nào sập ngụ - tủ chè - giường giẻ quạt - trường kỷ - mo nang, nào chum cà - vại nước - hàng cau - hoa dâm bụt. Có cả chõng tre kê hè, trên là điếu bát, trà xanh điểm mấy thanh chè lam tăng vị. Cũng lối quê cả đấy nhưng nhà tôi không có cửa đọ so dù bố mẹ cũng là giáo chức. Thì tại cái làng tôi nó thế, tuyền hạng phu phen mấy nức nở bớp phò.
Tôi chỉ cắt đi dòng lơ đãng khi anh bạn có một màn giới thiệu khá công phu, tất nhiên là về tôi. Đáp lại sự hân hạnh đó tôi lại đi hỏi một câu cực kỳ trì độn là " bố mẹ em đâu?". Nàng chỉ tay, rằng " dưới nhà ngang anh ạ". À hóa ra thế, nhà có con gái nhớn khi tiếp bạn giai thì phụ huynh dạt nhà ngang hết cả. Cái nết này tôi rất ưng, chỉ băn khoăn là họ đang vểnh tai nghe hay dáo dác chửi thầm.
Tôi mặc kệ anh bạn ton hót. Cái giọng đàn anh học hành đi trước tôi lạ đếch gì, tinh những khuyên can và ban ơn vô lối. Tôi kín đáo ngắm nàng dưới giăng vàng. Giăng trên giời đẹp lắm nhưng khuôn Hằng dưới đất của tôi ma mị hơn nhiều, lóng lánh diệu vợi từ khuôn ngọc đến núi đồi và những lườn cong cổ cánh. Tôi thích mê đi.
Bọn tôi giở về khi giăng trên giời xấu hổ trốn vào mây đen gọi sấm chớp. Mưa nhớn lắm. Anh bạn tôi đùng đoàng thuyết thêm về nàng và gia cảnh. Hóa ra cũng là dòng dõi của ông Cống ông Nghè thời vang bóng nhưng vào cái kỷ quốc dân cộng hòa thì lại teo đi. Tôi thì không ngớt mồm khen dáng ngọc và thầm ước ao được làm rể quê anh. Ở cái tuổi hai mươi thì quả thật nhiều yêu dấu và bề bộn sự giao cấu hoang mang.
Tôi với anh bạn ngày một thân thiết hơn, ngoài cái nghĩa đồng hương ra thì còn là cái tình với cô nàng hàng xóm. Nhiều bận tôi gạ gẫm anh xin tí địa chỉ để túc tắc biên thư nhưng anh gạt đi, bẩu để cho em ý học, thi thố đến nơi rồi. Nhưng anh lại chiếu cố tôi bằng cách trong mỗi cánh thư anh gởi cho nàng đều nhắc tên và điều chuyển lời thăm hỏi của tôi.
Nàng báo tin đỗ đại học sư phạm, nối nghiệp giáo của song thân. Tôi mừng lắm bởi cứ nghĩ đến cái cơ hội sẽ được gần nàng hơn. Anh bạn tôi thì luôn trong trạng thái " như có bác Hồ trong ngày vui đại thắng". Rồi anh quyết định về quê dự cái lễ ăn mừng và đưa nàng ra nhập học. Anh không rủ tôi mà tôi xin đi cùng. Tôi bảo tôi nhớ nhà anh, nhớ cái Nghè đầy chim làm tổ, nhớ mùi rơm, hương na..., nói chung là tôi nhớ cả. Nhưng điều cốt yếu là tôi nhớ cái khuôn giăng vằng vặc kia trong nỗi mong manh sương khói đầu đời.
Chẳng cỗ bàn gì ráo. Nhà nàng chỉ biện nước trà xanh, bánh chè lam, giầu cau và thuốc lào sợi mịn. Bạn bè nàng rồi anh em làng xóm đến ngồi chán thì về, một sự chia vui đầy hân hoan cam chịu. Ấy thế mà cũng lê thê từ chập tối cho đến khi giăng treo ngọn cau. Giăng vẫn đẹp nhưng tôi thì chán lắm, chả biết làm gì cho vui ngoài cái việc bấc mặt lên giời rồi thi thoảng lén lút nhìn nàng như phải tội.
Tôi trốn ra Nghè chơi sau khi đùn cái hộp vật phẩm xinh xinh cho anh bạn. Lòng tôi tự nhủ, rằng ngắm giăng với bọn Trạng xỏ xiên nhẽ thú vật hơn. Tôi nằm tênh hênh trên cái chõng của cụ từ nhẽ đêm nay hoang đàng mà về nhà với vợ. Tôi ngắm giăng suông trong cái khí độ ậm ạch của lòng mề thiếu chén. Ấy thế mà mồm lại veo véo đọc thơ, rằng thì bóng nguyệt trần truồng tắm, lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe. Thơ của ông chết dẫm nào đó chứ không phải thơ tôi.
Ấy rồi tôi thiếp đi. Giăng tan ra như trẻ thơ ợ sữa. Trong mơ tôi thấy mình được chị Hằng bẹo má mới cả thơm môi. Tôi đang trôi với bồng bềnh thì bỗng nhiên choàng tỉnh bởi có bóng ai đó lướt qua. Thì ra là anh bạn tôi cùng với cô nàng, tay họ đan trong nhau đi vào phía trong gian thờ tự. Tôi hiểu là họ xin xỏ gì đó nết na lắm.
Anh bạn tôi và cô nàng thành vợ chồng sau năm bảy mùa giăng. Chúng tôi vẫn thân nhau như vưỡn. Chỉ có điều khuôn giăng tôi hằng mộng mị đã tan đi ít nhiều và nát vụn khi nàng vạch vú cho con bú trước mặt tôi.
Giăng vỡ và mộng cái thằng tôi nát bấy!